Отправлено: 12.03.06 09:37. Заголовок: З гісторыі Беларусі (Вялікае Княства Літоўскае)

Ведаю, што шмат каму гэта ня спадабаецца. Ведаю, што шмат хто будзе гэта аспрэчваць - ці па няведаньню сваему (як лука-мудоўскі і большасць расіян), ці за зла (як некаторыя "літоўцы"), ці проста каб паспрачацца. Але ж усё наступнае ёсць гістарычны факт, запісаны ў летапісах гісторыі. І то, што большасць з нас ня вывучала гэтую гісторыю ў сярэдняй савецкай школе не вызначае, што гэтага ня было. Было. І наша няадукаванаць - гэта наша бяда. Відавочна, што ўся гісторыя Беларусі з'яўляецца вельмі заблытанай для большасці расейцаў, і з майго жыцьцёвага вопыту, вялікая колькасць расіян думае, што Беларусь заўсёды была адсталая частка Расеі. Але ж на самой справе - зусім наадварот. Для адукаваных беларусаў гэта ня будзе чым-та новым. Спадзяюся, аднак, што гэта паслужа падставай ня для спрэчак, а для сяброўства.

Зусім нядаўна ў Менску выйшла кніга-энцыкляпэдыя "Вялікае Княства Літоўскае"



ў якой падрабязна апісваецца гісторыя Беларусі (Вялікага Княства Літоўскага).
Гістарычная назва Беларусі - Вялікае Княства Літоўскае (ня блытаць з сёньняшняй Літвой). Назва Беларусь - тварэньне расійскіх манархаў. Беларусью ў 1501 году ў афяцыйных дакументах ВКЛ называлась Маскоўскае Княства (эўрапейцы пачалі называть Маскоўскае Княжество Белай Русью ў 1472, пасля таго, як Ноўгарад згубіў сваю незалежнасць). З 1720 года назва "Беларусь", датычна Расеі, губляе сваю актуальнасць. ВКЛ, жа, стала называцца Беларусіей з 1890 года. Гістарычнай сталіцай Беларусі (ВКЛ) з'яўляецца Вільнюс (Вільна), якую ў 1939 годзе Сталін атдаў сёньняшнім "літоўцам" (жамойтам). Сталіцай жа Жамойціі на працягу вякоў быў Каўнас.



Иногда бывает, что исчезают из истории города: разрушаются захватчиками, вымирают в результате эпидемий, поглощаются джунглями или пустыней. Намного реже, но случается, что исчезают государства. Не в глубине тысячелетий и отнюдь не где-то в джунглях или пустыне, а в самом центре Европы, в результате усилий сначала царских, а затем советских идеологов "исчезла" целая империя - Великое Княжество Литовское (ВКЛ), государство простиравшееся от Балтийского до Черного моря, в XV веке занимавшего площадь без малого миллион квадратных километров. ВКЛ было многонациональным и многоконфессиональным государством, но абсолютное большинство его жителей были славянами: предки современных белорусов, значительной части украинцев и россиян. Как же получилось, что в сознании современного человека слово "Литва" ассоциируется с маленьким и совсем не славянским государством, а история восточнославянского "треугольника": Киев-Вильно-Москва подменена идеологией, созданной московскими правителями?

Важнейшее место в идеологии Российской империи занимала догма о "собирании" русских земель Москвой. Как можно "собирать" и "возвращать" чужи земли, никогда Москве не принадлежавшие? А главное зачем? Ведь большая часть восточнославянских земель уже была собрана (чаще всего добровольно) в ВКЛ и славяне, называвшие себя тогда "рускими" (с одним "с"), занимали в Великом Княжестве Литовском доминирующее положение. На старославянском писались законы ВКЛ, литература, деловая и частная переписка, велось обучение. ВКЛ никогда не было под татарским игом, а в XV веке великий князь ВКЛ Витовт сам навязывал Золотой Орде своих ставленников. Восточная граница Великого Княжества Литовского проходила под Волоколамском и по реке Угре, и Москве, чтобы воссоединиться с остальными восточными славянами, было достаточно войти в состав ВКЛ или же поддерживать с ним союз, как, например, Новгороду или Твери. Тем не менее, Москва с упорством, достойным лучшего применения, столетие за столетием вела непрерывные войны ради захвата славянских земель на запад от своих границ. Не будь "собирания" и "возврата" Москвой, как тогда называлось - "руских" земель, большая их часть осталась бы европейским государством - Великим Княжеством Литовским.

 Отправлено: 12.03.06 09:38. Заголовок: Re:

Говорят, что история повторяется. Большая история повторяется спустя значительный промежуток времени. Возможно, что когда-нибудь память о ВКЛ станет исторической основой для объединения в ассоциацию стран Центральной и Восточной Европы. Даже восточные и западные немцы отличаются по своему менталитету. Мне кажется, что конкуренция между западными и восточными европейцами неизбежна. Лучше, конечно, чтобы это была конкуренция экономическая. Не знаю, будут ли близки нам проблемы поляков, чехов и других народов исчезнувшего "соцсодружества", но интересы бывших республик на западе СССР всегда будут переплетаться. Рано или поздно возникнут предпосылки для объединения стран ЦВЕ. Будет ли Россия в этом сообществе? Смотря что там возобладает: агрессивный империализм или идеология благополучия. Сможет ли Минск стать восточноевропейским Брюсселем зависит во многом от того, будет ли Беларусь к тому моменту убыточным колхозом на задворках Российской Федерации, или станет развитым, самостоятельным государством.

Ігар Ліцьвін

 Отправлено: 12.03.06 09:40. Заголовок: Re:

Великое княжество Литовское — государство, существовавшее с конца XII — первой половины XIII веков по 1793 г. на территории современных Белоруссии и Литвы.
Первой столицей княжества стал город Новогрудок (Белоруссия); со времени правления Гедимина столицей стало Вильно (сейчас Вильнюс, Литва, город известен с 1323 г.). Название государства окончательно устоялось в 20-х годах XV века. С середины XIII века — первой половины XIV веков охватывало также и белорусские земли, а в 1363-1569 годах — и большую часть украинских.
С 1386 г. находилась в персональной (личной), с 1569 г. — в сеймовой унии с Польшей. Прекратило существование после третьего раздела Речи Посполитой (Польско-литовского государства). Большая часть княжества была присоединена к Российской империи.

Большинство населения княжества были православные (предки современных белорусов и украинцев), и государственным языком, на котором писали законы (например, Литовская метрика, Статут Великого княжества), был старобелорусский язык. В силу этого, не совсем корректно отождествлять Великое княжество Литовское с современной Литвой (Летувой), а его население — с современными литовцами.
В XIV — XV веках Великое княжество Литовское — реальный соперник Московской Руси в борьбе за господство в Восточной Европе.

Возникновение государства
Государство возникло на основе белорусского Новогрудского княжества, куда в середине XIII века на княжение был приглашён литовский князь Миндовг (умер в 1263) вместе со своей дружиной. Именно Новогрудок стал первой столицей государства; языческие литовские племена тогда не имели собственных городов.
Консолидация первоначально разрозненных княжеств проходила на фоне сопротивления крестоносцам Тевтонского ордена в Прибалтике. Одновременно шла экспансия в юго-западном и юго-восточном направлении, в ходе которой Миндовг отобрал у Галицко-Волынского княжества земли по Неману.
При князе Гедимине (правил в 1316 — 1341) Великое княжество Литовское значительно укрепилось экономически и политически.

Расцвет: правление Ольгерда
При Ольгерде (правил в 1345—1377) княжество фактически стало доминирующей державой в регионе. Особенно позиции государства укрепились после того, как в 1362 г. Ольгерд разбил татар в битве при Синих водах. Во время его правления в состав государства входили большая часть нынешней Литвы, Белоруссии и Смоленской области. Для всех жителей западной Руси Литва стала естественным центром сопротивления традиционным противникам — Орде и крестоносцам. Кроме того, в Великом княжестве Литовском в середине XIV века численно преобладало православное население, с которыми язычники-литовцы уживались довольно мирно.

Земли княжества при Ольгерде простирались от Балтики до Причерноморских степей, восточная граница проходила примерно по нынешней границе Смоленской и Московской областей.
Литовские князья самым серьезным образом претендовали на русский великокняжеский стол. В 1368 — 1372 гг. Ольгерд, который был женат на сестре великого князя тверского Михаила, поддержал Тверь в её соперничестве с Москвой. Литовские войска подступили к Москве, но, к счастью для московских князей, в это время на западных рубежах Ольгерд воевал с крестоносцами, а потому не мог долго осаждать город. Крестоносцы, в отличие от призрачных надежд на русскую корону, виделись Ольгерду более серьезной угрозой, и в 1372 г. он, уже подступив к Москве, развязал себе руки, неожиданно предложив Дмитрию Донскому «вечный мир».

Отношения с русскими землями осложнились, когда великий князь Ягайло (правил в 1377 — 1434) принял католичество. В 1386 г. он заключил личную унию с Польшей (т. н. Кревская уния) — Ягайло принял католичество, женился на наследнице польского престола и стал королём Польского королевства (оставаясь при этом Великим князем Литовским). Это обезопасило западные рубежи княжества, но религиозная рознь между жителями Короны (так часто называли Польское королевство) и Княжества осталась непреодолённой.
Правление Витовта

Ягайло передал великокняжеский престол своему двоюродному брату Витовту. В 1399 году Витовт (правил в 1392 — 1430 гг.) ещё раз попытался присоединить Московское княжество, на этот раз в союзе с ордынским ханом Тохтамышем, бежавшим в Литву и мечтавшим вернуть себе ханский престол, однако потерпел жестокое поражение в битве на Ворскле. Это поражение сильно ослабило Литву, и в 1401 г. она вынуждена была подтвердить режим «личной униии» с Польшей, что привело к усилению позиций польского дворянства (шляхты) на землях княжества.

 Отправлено: 12.03.06 09:40. Заголовок: Re:

В 1405 г. Витовт напал на Новогородские и Псковские земли, и те обратились за помощью к Москве. Назревала война, но силы Литвы и Москвы были примерно равны, к тому же ни той, ни другой стороне конфликт не был выгоден, и в 1408 г., постояв с войсками на Угре, Витовт и московский великий князь Василий Дмитриевич заключили мир. В это время на западе польско-литовское государство вело жестокую борьбу с Тевтонским орденом. Мир на восточных рубежах во многом способствовал тому, что в 1410 г. соединенные войска Королевства Польского и Великого княжества Литовского нанесли сокрушительное поражение Ордену в Грюнвальдской битве (битва при Танненберге). Прямым следствием этой победы стал окончательный отказ Ордена в 1422 г. от Жемайтии и окончательная ликвидация Ордена по Второму Торуньскому миру в 1466 г.
Еще раз Витовт попытался вмешаться в московские дела в 1427 г., когда в Москве началась династическая распря, получившая название «Шемякина смута». Витовт, опираясь на то, что великая княгиня московская вместе с сыном, людьми и землями, сама отдалась ему под защиту, всерьез претендовал на престол короля Литвы и Руси. Дело было за официальным признанием со стороны императора Священной Римской империи. Признание Витовта королём и, соответственно, его страны — королевством, означало бы радикальное изменение статуса Великого княжества Литовского на международной арене. Это было совершенно не выгодно Ягайло и Королевству Польскому, стремившемуся расширить своё влияние на восточного соседа. По легенде, корону Витовта остановили на территории Польши, и Ягайло лично разрубил её мечом. Такого удара уже немолодой Витовт не вынес и умер в 1430 году.

Пожалуй, это была последняя попытка утверждения Великого княжества Литовского в качестве независимой державы. Решительное насаждение католической веры и расширение влияния поляков, хотя и способствовало подъему хозяйства, культуры и науки, вместе с тем крепко привязывало страну к более развитой католической Польше, а система привилегий, дарованных католической шляхте, разрывало внутреннее единство страны. Массовым стал переход православного дворянства в католичество, его полонизация. Масло в огонь подлило закрепощение крестьян в первой половине XV века. Ответом стали массовые крестьянские движения. Православное большинство, особенно низшие слои населения, все больше ориентировалось на Русь. Из литовских земель начался отток православных: они уходили на пустующие земли на востоке и и юго-востоке, прежнее Дикое поле, где хозяевами были кочевники. Так было положено начало казачеству в пограничных с Крымским ханством землях.

Закат Княжества
После смерти Витовта в Литве началась гражданская война. Дело в том, что великокняжеский престол перешел к младшему брату Ягайлы — Свидригайло Ольгердовичу, давнему противнику польского вектора политики Витовта и стороннику создания Литовско-Русского государства. Это возмутило католических иерархов, и они смогли в 1432 году возвести на виленский престол брата Витовта — Сигизмунда. Это привело к расколу Литвы на Великое княжество Литовское (со столицей в Вильно) и великое княжество Русское со столицей в Полоцке, где по-прежнему правил Свидригайло. Исход борьбы решился в 1435 г. битве под Велькамером, в которой Свидригайло потерпел поражение. За это время закончилась «Шемякина смута», и Московское государство существенно окрепло; Литва же, напротив, была ослаблена. В 1449 г. король польский и великий князь литовский Казимир заключил с московским великим князем Василием II мирный договор, который действовал до 80-х годов XV века, когда на службу к московскому великому князю стали переходить православные князья. В начале XVI века началась новая война Великого княжества Литовского с Московским государством. Она продолжалась несколько лет; в итоге к Москве отошли так называемые Северские княжества и Смоленск, а Литва была значительно ослаблена и в 1569 году по Люблинской унии вынуждена была объединиться с Польшей в федеративное государство — Речь Посполитую, в котором Великое княжество Литовское становилось лишь весьма ограниченной автономией.

Мэпа Беларусі XV стагодзя


Мэпа Беларускай Народнай Рэспублікі 1919

 Отправлено: 13.03.06 20:59. Заголовок: Re:

Калі быў заснаваны першы ўніверсітэт у Беларусі?

Першаю гуманітарнаю школай універсітэцкага тыпу была яшчэ грэцка-лацінска-славянская акадэмія ў Смаленску, заснаваная блізу 1130 года, і першым яе рэктарам стаў грэк Мануіл. Вышэйшай навучальнай установаю з гуманітарным ухілам была і Віленская катэдральная каталіцкая школа, закладзеная ў 1387-1388 гадах.

Аднак першым сапраўдным універсітэтам у Беларусі сталася Віленская езуіцкая акадэмія. Езуіты, запрошаныя ў Вялікае Княства Літоўскае віленскім біскупам Валяр'янам Пратасевічам (ха!) у 1569 годзе, праз год адчынілі ў Вільні - старадаўным цэнтры беларускае культуры і дзяржаўнасці - свой калегіум, які ў 1579 годзе прывілеем вялікага князя Сцяпана Батуры быў ператвораны ў акадэмію з усімі правамі эўрапейскага ўніверсітэта.

Кантынгент студэнтаў Віленскае акадэміі складаўся пераважна з беларусаў. Выхадцамі з беларускіх земляў былі і бальшыня выкладчыкаў. Там вучыліся або выкладалі выдатныя дзеячы навукі і культуры: прапаведнік і красамоўца Пётра Скарга, паэт і тэарэтык літаратуры, «хрысціянскі Гарацый» Мацей Казімір Сарбеўскі, гісторык Альберт Віюк Каяловіч, педагог Арон Аляксандар Алізароўскі, лексікограф Гжэгаж Кнапскі, матэматык Освальд Кругер, пісьменнік і філолаг Мялет Сматрыцкі, філосаф Марцін Сміглецкі, выдатны класічны паэт Міхал Карыцкі, архітэктар Лаўрын Гуцэвіч, гонар беларускае барочнае паэзіі Сымон Полацкі ды інш. У розны час вучнямі Акадэміі былі дзеці беларускіх магнатаў ды найбольш знанае шляхты: Радзівілаў, Сапегаў, Пацаў, Тышкевічаў, Хадкевічаў, Завішаў, Валовічаў...

 Отправлено: 13.03.06 21:30. Заголовок: Re:

Калі ў Беларусі пасяліліся расейцы?

У Маскоўскай дзяржаве спрадвеку панавалі парадкі, пры якіх не дазвалялася аніякага рэлігійнага або іншага вальнадумства, а чалавечае жыццё зусім не мела каштоўнасці. Нават знакамітыя баяры мусілі называць сябе «холопами государевыми».
Вялікае Княства Літоўскае ў адрозненне ад усходняга суседа было краінаю верацярпімаю. Хоць часам сутычкі паміж вернікамі розных канфесій і здараліся, але на працягу стагоддзяў у нашай дзяржаве мірна жылі побач праваслаўныя і каталікі, вуніяты і юдэі, пратэстанты і мусульмане. Шляхта, што складала ў нас блізу 13 працэнтаў жыхарства, мела шырокія грамадзянскія правы. Статут 1588 года, паводле якога жыла нашая Бацькаўшчына, быў дэмакратычным у адрозненне ад расейскіх законаў.

Нядзіва, што з канца ХV стагоддзя жыхары Масковіі пачалі перасяляцца на беларускія землі. Сюды ўцякалі ад пераследу апальныя князі і вальнадумцы. Пад Віцебскам жыў, напрыклад, вядомы расейскі прапаведнік Фядосій Касой. Ад цара Івана Жахлівага ўцёк у Вялікае Княства князь Андрэй Курбскі.
З другой паловы ХVІІ стагоддзя ў Беларусь ад здзекаў і ўціску перасяляюцца дзесяткі тысяч расейскіх стараабрадцаў. Каб вярнуць уцекачоў, расейскі ўрад наладжваў карныя экспедыцыі. Вядома, што ў 1735 годзе царскі палкоўнік Сыцін напаў на памежны беларускі горад Ветку, дзе сяліліся стараверы, і пагнаў 14 тысяч перасяленцаў назад у Расею.
У Беларусі знаходзілі прытулак і тыя сяляне ды гараджане, што ратаваліся ад дзікага маскоўскага беззаконня і жорсткага феадальнага ўціску. Гэтак, у другой палове ХVІІІ стагоддзя яны ўцякалі сюды сотнямі тысяч. Урад імператрыцы Лізаветы Пятроўны ў 1754 годзе вымагаў ад уладаў Вялікага Княства вярнуць мільён (!) уцекачоў.

Калі беларускія землі былі захопленыя Расеяй, перасяленне набыло зусім іншы характар. Царскія ўлады пачалі накіроўваць сюды святароў і чыноўнікаў дзеля ажыццяўлення сваёй імперскай палітыкі. Асабліва масавым такое перасяленне зрабілася пасля задушэння нацыянальна-вызвольнага паўстання 1863 года. Усе дзяржаўныя пасады маглі займаць толькі расейцы. Яны мелі падвышаныя (параўнальна з метраполіяй) аклады, разнастайныя прывілеі і былі чыннымі русіфікатарамі і праваднікамі гэтай палітыкі. Істотным фактарам русіфікацыі з'яўлялася і расейскае войска, шматлікія гарнізоны якога пастаянна размяшчаліся ў беларускіх гарадах і мястэчках.

Такая практыка захоўвалася і ў савецкай імперыі. Пасля Другой сусветнай вайны на Беларусь абрынулася новая магутная хваля перасяленцаў з Расеі. Камуністычныя ідэолагі адводзілі ім важную ролю ў канчатковай русіфікацыі Беларусі і стварэнні «новой этнической общности» - бяспамятнага, абязмоўленага народа, з якім можна праводзіць любыя эксперыменты.

 Отправлено: 13.03.06 21:39. Заголовок: Re:

Якія гарады былі сталіцамі Беларусі?

Сталіцамі першых летапісных княстваў у ІХ-Х стагоддзях былі Полацак, Смаленск і Тураў. Пасля таго як Тураў і Смаленск трапілі ў часовую залежнасць ад кіеўскіх князёў, Полацак застаўся адзіным цэнтрам магутнага беларускага гаспадарства - Полацкага княства. Асабліва выдатнае палітычнае значэнне ён набыў у ХІ стагоддзі пры Ўсяславе Чарадзеі, а культурнага росквіту дасягнуў пры яго нашчадках у ХІІ стагоддзі. Пасля раздраблення Полацкага княства на захадзе Беларусі пачала фармавацца новая беларуская дзяржава - Вялікае Княства Літоўскае. Яе сталіцай вялікі князь Міндоўг зрабіў Новагародак (Наваградак). У 1323 годзе вялікі князь Гедзімін перанёс сталіцу дзяржавы ў Вільню. Вільня заставалася стольным местам нашага гаспадарства да канца ХVІІІ стагоддзя. Аднак цэнтрам беларускага палітычнага і культурнага жыцця яна была амаль да сярэдзіны ХХ стагоддзя. З утварэннем у 1918 годзе Беларускай Народнай Рэспублікі, а ў 1919 годзе - Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі палітычнай сталіцай Беларусі становіцца Менск, пераназваны бальшавікамі ў 1939 годзе ў Мінск.

 Отправлено: 13.03.06 22:08. Заголовок: Re:

Якія войны прынеслі найбольшыя страты народу Беларусі?

Найбольшай трагедыяй сталася для Беларусі расейскае нашэсце, якое распачаў у 1654 годзе цар Аляксей Міхайлавіч. Тады на знясіленую за 6 гадоў казацкімі наездамі Беларусь рушыла 100-тысячнае войска пад камандаваннем Шарамецева. Актыўныя ваенныя дзеянні цягнуліся 7 гадоў, і гэтыя гады сучаснікі параўноўвалі з патопам. У бітвах, пры асадах гарадоў, ад гвалту загінулі 53 адсоткі насельніцтва Беларусі, у некаторых жа паветах - да 75 адсоткаў жыхарства. Расейцы вывелі ў свае гарады і вёскі болей за 300 тысяч беларусаў. Значная частка гэтага палону была прададзеная ў рабства. Былі разрабаваныя палацы, храмы, манастыры, вывезеныя ўсе друкарні, кузні, запасы жалеза. Сельская гаспадарка і прамысловасць былі разбураныя расейскімі войскамі дашчэнту. Вынікам гэтай вайны было і тое, што антымаскоўскія настроі стымулявалі рост паланізацыі. Варта адзначыць, што Батыева нашэсце, з часу якога мінула ўжо сем з паловаю стагоддзяў, расейцы ўзгадваюць дагэтуль, а ў нас пра расейскае нашэсце сярэдзіны ХVІІ стагоддзя забаранялася абмовіцца нават словам.

Кожным трэцім жыццём сваіх дзяцей паплацілася Беларусь за развязаную Пятром І Паўночную вайну. Нашыя землі сталіся арэнай змагання чатырох дзяржаваў і шматгадовай расейскай акупацыі. Зноў вынікам вайны былі паўсюдныя могілкі, спаленыя вёскі і гарады, згалелыя людзі, няшчасныя сіроты.

Шасцімесячная вайна Расеі з Напалеонам каштавала беларусам мільёна чалавек - кожнага чацвертага.
Паўтара мільёна беларусаў загналі ў магілу Першая сусветная вайна, польская і бальшавіцкая акупацыя.

Сталінскі генацыд у 30-40-х гадах, паводле падлікаў навукоўцаў, каштаваў беларускаму народу блізу 2 мільёнаў жыццяў.
Другая сусветная вайна, распачатая Гітлерам і Сталінам, забрала на той свет у Беларусі, паводле ўдакладненых звестак, кожнага трэцяга.
Расейцы, немцы, палякі лічылі сябе народамі, якія нясуць крыж Божай місіі, і калі захоплівалі землі суседзяў, дык прымушалі на свой крыж маліцца і лічыць сябе за вызваленцаў. Беларусы ж здаўна нясуць крыж пакуты. У гэтай розніцы крыецца галоўная несумяшчальнасць псіхалогіі беларусаў з псіхалогіяй расейцаў ці палякаў, якія і сёння не адракліся ўголас ад граху агрэсіўнасці, а праз царкву, касцёл ці вуснамі сваіх шавіністаў выказваюць намер зацвердзіцца ў Беларусі з правам непавагі да нашай культуры, мовы, гісторыі.

 Отправлено: 14.03.06 19:14. Заголовок: Re:

Якія старажытныя плямёны былі нашымі продкамі?

Ужо з глыбокай старажытнасці на беларускай зямлі жылі розныя, пераважна індаэўрапейскія, плямёны. У другой палове 1-га тысячагоддзя па Нараджэнні Хрыстовым наш край пачалі засяляць славянскія плямёны, што спрычынілася да славянізацыі мясцовых балтаў. Славяна-балцкі сінтэз вёў да фармавання старабеларускага этнасу.

Паводле летапісаў і археалагічных даследванняў паўднёвую і цэнтральную частку Беларусі займалі драгавічы (дрыгавічы), Пасожжа - радзімічы, Падзвінне і паўночнае Падняпроўе - крывічы. Яны складалі саюзы плямёнаў, мелі свае гарады і дзяржавы - княствы. З іншых плямёнаў на тэрыторыі Беларусі летапісы захавалі нам назовы яцьвезі, літвы, нальшчанаў і латыголы, якія жылі на захадзе, паўночным захадзе і поўначы.

Матэрыяльная і духоўная культура славянскіх плямёнаў - продкаў беларусаў, як сведчыць археалогія, мала розніліся між сабою. Выключэнне складаюць упрыгожанні, асабліва металічныя скроневыя колцы. У драгавічанак гэта былі зярнёныя буйныя пацеркі, у крывічанак - бранзалетападобныя колцы, на Пасожжы насілі колцы сяміпрамянёвыя.
Найважнейшую ролю ў нашай старажытнай мінуўшчыне адыгралі крывічы. Яны ўтварылі першую вядомую з летапісаў беларускую дзяржаву - Полацкае княства. З ХІІІ стагоддзя на авансцэну гісторыі выходзіць Новагародак (Наваградак). Беларусы Панямоння, падпарадкаваўшы суседняе племя літву, заклалі падмурак нашай новай дзяржавы - Вялікага Княства Літоўскага.

З умацаваннем дзяржаўных інстытуцый у выніку інтэграцыйных працэсаў да ХІІ стагоддзя плямёнавы падзел у Беларусі ў асноўным знікае. Назовы ж крывічы (Крывія), а пазней ліцьвіны (Літва) пачынаюць азначаць дзяржаўную прыналежнасць, з'яўляючыся гістарычнымі этнонімамі беларусаў.

 Отправлено: 14.03.06 19:20. Заголовок: Re:

Ці праўда, што літоўцы заваёўвалі Беларусь?

Міф пра «літоўскую заваёву» Беларусі мае даўную гісторыю, сягаючы ажно ў ХVІ стагоддзе. Паводле яго, у сярэдзіне ХІІІ стагоддзя літоўскія князі Эрдзівіл і Мінгайла, пакарыстаўшыся тым, што беларускія землі спустошаныя мангола-татарскім нашэсцем, заваявалі іх. І хоць пазней гістарычная навука высветліла, што не існавала ніякіх ні Эрдзівіла, ні Мінгайлы, як не было і мангола-татарскага нашэсця на Беларусь, але міф пра заваёву літоўцамі нашых земляў застаўся. Некрытычна ўспрыняты шмат якімі даследнікамі, ён такім чынам замацаваўся ў навуковай літаратуры. Замест Эрдзівіла і Мінгайлы былі знойдзены іншыя кандыдаты на ролю заваёўнікаў, у прыватнасці Міндоўг, які і да сённяшняга дня фігуруе ў гэтай ролі.

Найперш трэба ўразумець, што ў значнай ступені гэта адбываецца ад тэрміналагічнай блытаніны ў выніку атаесамлення старажытнага племя літва з сучаснай Літвою (Летувою). Узапраўды продкамі сучасных літоўцаў (летувісаў) былі жамойць, дзяволтва і некаторыя іншыя плямёны, якіх даўней беларусы звычайна называлі адным найменнем - жамойты (па назове больш моцнага племя).

Старажытная ж літва жыла на тэрыторыі Беларусі, у раёне верхняга Панямоння: паміж Менскам і Новагародкам з усходу на захад і ад Маладэчна да Слоніма з поўначы на поўдзень. Яна засяляла параўнальна невялікую гістарычную вобласць Беларусі побач з Полацкай, Тураўскай і Новагародскай землямі.

Паколькі Новагародскае княства к сярэдзіне ХІІІ стагоддзя дасягнула высокага эканамічнага, палітычнага і культурнага развіцця, то яно і ўзяло ў свае рукі справу аб'яднання беларускіх земляў. Далучэнне літвы - першы крок у ажыццяўленні новагародскай аб'яднаўчай палітыкі. Гэта было зроблена з дапамогаю Міндоўга, які з'явіўся ў Новагародку выгнаны супернікамі з сваіх уладанняў, гэтак званай «літвы Міндоўга» (яна знаходзілася ў раёне сучасных Баранавічаў). Прыязна прыняты ў Новагародку, ён быў ахрышчаны ў 1246 годзе ў праваслаўе і абраны князем. Як адзначыў Іпацеўскі летапіс, Міндоўг неўзабаве «зане літву», што адпавядала стратэгічным мэтам Новагародка.

Аднак у выніку агрэсіі галіцка-валынскіх князёў Новагародку на гэты раз не ўдалося ўтрымаць літву. Яе канчаткова прыяднаў у 1263-1264 гадах сын Міндоўга Войшалк, што і з'явілася адным з першых крокаў на шляху ўтварэння Вялікага Княства Літоўскага.

Толькі ўлічваючы ўсё адзначанае, і можна вытлумачыць, чаму Новагародак стаўся першай сталіцай Вялікага Княства. Адсюль, з верхняга Панямоння, дзе знаходзілася старажытная літва, і пайшло найменне новай дзяржавы.
Тое, што ўтварэнне Вялікага Княства Літоўскага суправаджалася заваёваю балцкіх плямёнаў (нальшчанаў, дзяволтвы, а пазней і жамойці), знішчэннем і выгнаннем іх феадалаў, адхіляе пашыранае ў навуцы сцверджанне, што ўзнікненне гэтае дзяржавы дыктавалася іх інтарэсамі. Як бачым, якраз наадварот, - яно было ў інтарэсах беларускіх феадалаў, што і характэрызуе гэтую дзяржаву як беларускую. Нездарма ж далейшае збліжэнне беларускіх земляў у працэсе станаўлення Вялікага Княства ішло мірным шляхам. Адсюль зразумела, чаму ў Вялікім Княстве Літоўскім панавальнае месца заняла беларуская культура, а дзяржаўнай мовай стала беларуская.

Такім чынам, ніякай «літоўскай заваёвы» Беларусі не было. У сапраўднасці нашыя продкі, далучыўшы старажытную літву да Новагародка, заклалі тым сама падмурак сваёй новай дзяржавы - Вялікага Княства Літоўскага.

 Отправлено: 14.03.06 19:38. Заголовок: Re:

Адкуль паходзіць найменне «літва»?

Найменне «літва» вучоныя спрабавалі вытлумачыць з розных моваў - кельцкіх, германскіх, фіна-вугорскіх, балцкіх. Але гэтыя спробы не далі надзейных вынікаў.

На сёння сама пераканаўчая і найбольш падмацаваная фактамі версія, прапанаваная беларускімі гісторыкамі Вацлавам Пануцэвічам і Паўлам Урбанам. На іхную думку, літва - частка магутнага заходнеславянскага племя люцічаў, якое даўней засяляла паўночна-ўсходнюю частку сённяшняй Нямеччыны паміж рэкамі Одрай і Лабай (цяпер Одэр і Эльба). Пасля доўгага і крывавага змагання за сваю зямлю з намнога перасяжнымі сіламі немцаў частка люцічаў была вынішчаная або анямечаная, а рэшта іх, ратуючыся ад паняволення, яшчэ ў Х стагоддзі рушыла на землі іншых славянскіх народаў. Перасяленне люцічаў на беларускія абшары знайшло адлюстраванне ў скандынаўскіх сагах, нямецкіх народных паданнях і ўсходнеславянскіх летапісах. Па меркаванні даследнікаў (П.Шафарыка, П.Урбана), назовы «люцічы» і «літва» паходзяць ад уласнага імя князя-родапачынальніка Люта (ад слова «люты»). У шэрагу славянскіх моваў гэтае імя вымаўлялася і пісалася яшчэ і як Літ. Лютвою называлася літва ў дакументальных крыніцах і беларускіх народных гаворках.

Паселішчы і рэкі з найменнямі Лютава, Літава, Літва сустракаліся і сустракаюцца на ўсёй тэрыторыі, заселенай некалі славянамі: у Балгарыі і Славаччыне, у Польшчы і Паўночнай Нямеччыне. Але найбольш іх - на землях Беларусі. Месца, дзе жыло раней племя літва, дакладна вызначыў наш гісторык Мікола Ермаловіч. Ён першы звярнуў увагу на групу населеных пунктаў з назовамі Літва ў цэнтральна-заходняй частцы Беларусі на прасторы між Новагародкам, Менскам, Слонімам, Крэвам. На гэтай падставе, аналізуючы летапісныя звесткі, ён акрэсліў тут тэрытарыяльнае ядро Старажытнай Літвы.

Ад гэтага ядра, з далучэннем новых тэрыторыяў, назоў пашыраўся і ахопліваў усё большую прастору. Узнікла новая палітычная адзінка - зямля Літоўская, а затым - Вялікае Княства Літоўскае з сталіцаю ў Новагародку.
Літвою называлі наш край (а нас саміх - ліцьвінамі) усе нашыя суседзі аж да пачатку ХХ стагоддзя. Гэтыя найменні саступілі сваё месца акрэсленням «Беларусь», «беларусы» толькі пасля прымусовага далучэння нашых земляў да Расейскай імперыі пры канцы ХVІІІ стагоддзя, шмат у чым пад уздзеяннем каланіяльнай палітыкі акупацыйнага рэжыму. Таму ў гістарычным плане назоў «Літва», які спрадвеку азначаў беларускую дзяржаву і наш народ, тоесны найменню Беларусь, гэтаксама як «ліцьвін» - беларус.

Яшчэ дагэтуль Літвою называюць нашу Бацькаўшчыну, а ліцьвінамі - нас жыхары суседніх з намі раёнаў Заходняй Украіны і Ўсходняй Польшчы. Дый самі беларусы, асабліва на цэнтральна-заходнім абшары (каля Наваградка, Івацэвічаў, Століна ды ў іншых мясцінах) і цяпер нярэдка называюць сябе ліцьвінамі.

Каб пазбегнуць блытаніны ва ўжыванні назову Літва, варта сучасную суседнюю з Беларусяй дзяржаву акрэсліваць яе саманазовам Летува, яе жыхароў называць летувісамі, а мову - летувіскаю.

 Отправлено: 15.03.06 20:34. Заголовок: Re:

Калі распачалося суперніцтва паміж Вільняй і Масквою?

Геапалітычнае становішча Вялікага Княства Літоўскага і Маскоўскай дзяржавы вызначыла характар іх узаемадачыненняў. Да першых канфліктаў паміж Вільняй і Масквою дайшло ў гады княжання Гедзіміна. Вялікае Княства прэтэндавала на лідэрства ва Ўсходняй Эўропе, на ролю збіральніка ўсходнеславянскіх земляў: Альгерд, падтрымліваючы Цвер, ажыццявіў тры паходы на Маскоўшчыну, даходзіў да самай Масквы; пад пратэктаратам Вітаўта знаходзіліся Ноўгарад Вялікі, Пскоў і Разань.
Ужо пасля таго як усе беларускія землі аб'ядналіся ў Вялікім Княстве Літоўскім, Маскоўская дзяржава, выбіўшыся пры падтрымцы залатаардынскіх ханаў у лік першых сярод княстваў Уладзіміра-Суздальскай Русі, пачала актыўна павялічваць свае землі за кошт іншых. Падбіваючы суседнія княствы, пад канец ХV стагоддзя яна ўсутыч падышла да ўсходніх межаў Вялікага Княства. І калі маскоўскі князь Іван ІІІ (1462-1505) назваўся «государем всея Руси», ён адкрыта выступіў з тэрытарыяльнымі дамаганнямі да Вільні: абвясціў сваёй вотчынай Полацак, Віцебск, Смаленск ды іншыя беларускія гарады. У 1492 годзе Маскоўская дзяржава парушыла «вечны мір» з Вялікім Княствам і развязала супраць яго вайну. Палітычная праграма так званага «ўз'яднання» спатрэбілася Маскве для апраўдання анексіі беларускіх і ўкраінскіх земляў.
З гэтага часу вызначальным фактарам гістарычных падзей ва Ўсходняй Эўропе было смяротнае супрацьборства Масквы і Вільні.

Захопніцкія войны маскоўскіх уладароў сталі амаль бесперапыннымі: яны вяліся ў 1492-1494, 1500-1503, 1507-1508, 1512-1522 гадах і г.д. Вільня мусіла тады ўсе намаганні скіроўваць на абарону сваіх межаў. Лінія супрацьборства паміж Масквой і Вільняй з'яўлялася фактычна лініяй супрацьстаяння розных палітычных сістэм, розных культурных цывілізацый, розных светаў - дэмакратычнага эўрапейскага і дэспатычнага ўсходняга.

 Отправлено: 15.03.06 20:38. Заголовок: Re:

Як беларусы страцілі сваю дзяржаўнасць?

Беларускае гаспадарства было зліквідаванае ў канцы ХVІІІ стагоддзя. Да гэтага спрычыніліся як заходнія, гэтак і ўсходнія нашы суседзі.
Увесну 1791 года ў часе Вальнага Сойму польскія магнаты і апалячаная беларуская шляхта, імкнучыся ўмацаваць Польшчу, над якой навісла пагроза з боку Аўстрыі, Прусіі і Расеі, заявілі пра неабходнасць увядзення спадчыннай манархіі і зліквідавання адметных дзяржаўных структураў Вялікага Княства. Так здзейснілася шматвяковая мара нашых заходніх суседзяў. Беларускае гаспадарства з гэтага моманту дэ юрэ ўвайшло ў склад Польшчы. Праўда, ненадоўга. У траўні 1792 года расейская армія пад камандаваннем Крэчэтнікава захапіла Вільню і ўсталявала кантроль над нашымі землямі. А ў 1793 годзе Расейская імперыя анексавала цэнтральную частку Беларусі (усходнія землі былі захопленыя яшчэ раней - у 1772 годзе).
Часовае аднаўленне беларускай дзяржаўнасці адбылося ў 1794 годзе ў перыяд антырасейскага паўстання пад кіраўніцтвам Якуба Ясінскага. Але створаная тады Найвышэйшая Літоўская Рада, якой належалі ўсе паўнамоцтвы, праіснавала толькі некалькі месяцаў: паўстанне было жорстка задушанае.
У 1795 годзе, калі Расея дарэшты захапіла Беларусь, распараджэннем Кацярыны ІІ нашыя землі ўвайшлі ў тры створаныя тады адміністрацыйныя адзінкі - генерал-губернатарствы: Беларускае (Полацкая і Магілеўская губерні), Літоўскае (Слонімская і Віленская губерні ды дзве вобласці - Ковенская і Гарадзенская) і Падольскае (Менская, Валынская і Падольская губерні).
Спробы аднавіць Вялікае Княства Літоўскае былі ў 1811 і ў 1812 гадах. Хоць гэтыя праекты і не мелі прыкметных гістарычных вынікаў, аднак яны з'яўляюцца красамоўным сведчаннем геапалітычнай неабходнасці існавання адметнай дзяржавы ў геаграфічным цэнтры Эўропы.

Такім чынам, аніякага «ўз'яднання» Беларусі з Расеяй, як гэта тэндэнцыйна сцвярджалася ў савецкай гістарычнай літаратуры, не было. Меў месца гвалтоўны захоп, у выніку якога тэрыторыя Беларусі была далучаная да Расеі і наш народ на дзвесце гадоў трапіў у маскоўскую няволю.

 Отправлено: 15.03.06 20:51. Заголовок: Re:

Якіх славутых людзей дала свету Беларусь?

Беларуская зямля нарадзіла шэраг выдатных дзеячоў, якія праславіліся далёка за яе межамі. Гэта
Казімір Семяновіч, вынаходнік шматступеневай ракеты,
Якуб Наркевіч-Ёдка, адкрывальнік электраграфіі і бяздротавай перадачы электрычных сігналаў;
Ігнат Дамейка, народны герой Чылі, даследнік яе прыродных багаццяў, заснавальнік універсітэта ў Сант-Яга,
Герман Мінкоўскі, выдатны нямецкі матэматык і фізік;
Аляксандар Кавалеўскі, які даказаў эвалюцыйнае адзінства хрыбетных і бесхрыбтовых жывёлаў, бліскуча пацвердзіўшы гэтым тэорыю Ч.Дарвіна,
Уладзімір Кавалеўскі, заснавальнік эвалюцыйнай палеанталогіі;
Бенядзікт Дыбоўскі, які ўпершыню апісаў жывёльны свет Байкала, Амура, Камчаткі,
Ян Чэрскі, геолаг, даследнік Усходняй Сібіры, імем якога названая горная сістэма («хрыбет Чэрскага»);
Тадэвуш Касцюшка, нацыянальны герой Злучаных Штатаў Амерыкі, змагар за іх незалежнасць,
Жыгімонт (Зыгмунт) Мінейка, нацыянальны герой Грэцыі, удзельнік барацьбы супраць турэцкіх захопнікаў;
Аляксандар Булатовіч, герой вайны Абісініі (Эфіопіі) з італьянскімі каланізатарамі,
Мікалай Судзілоўскі, прэзідэнт сената Гавайскіх астравоў;
Леў Арцімовіч, выдатны вучоны ў галіне кіравання тэрмаядзернага сінтэзу,
Аляксандар Чыжэўскі, заснавальнік геліябіялогіі;
Аляксандар Маліноўскі, які сваёй працай стварыў падмурак новай навукі - кібернетыкі,
Оскар Мілаш, французскі і летувіскі пісьменнік.

Беларусь дала свету выдатных паэтаў:
Міколу Гусоўскага,
Яна Вісліцкага, Адама Міцкевіча,
Францішка Багушэвіча, Янку Купалу,
Якуба Коласа,
Максіма Багдановіча;

кампазітараў:
Міхала Клеафаса Агінскага,
Міхаіла Глінку,
Станіслава Манюшку,
Мікалая Рымскага-Корсакава,
Змітра Шастаковіча,
Ігара Стравінскага;

мастакоў:
Казіміра Малевіча,
Вітаўта Бялыніцкага-Бірулю,
Яўсея Майсеенку,
Рамана Семашкевіча,
Уладзіслава Стрэмінскага,
Георга Ніскага,
Надзею Хадасевіч-Лежэ;

асветнікаў і філосафаў :
Еўфрасінню Полацкую,
Кірылу Тураўскага,
Кліма Смаляціча,
Сымона Буднага,
Васіля Цяпінскага;
Францішка Скарыну,
Пётру Мсціслаўца ды Івана Фёдарава, які распачаў таксама кнігадрукаванне ва Ўкраіне,

лонданскага першадрукара Яна Ліцьвіна.
Са старадаўных беларускіх родаў паходзяць і такія вядомыя ўсяму свету людзі, як:
матэматык Соф'я Кавалеўская (Корвін-Крукоўская),
падарожнік Мікалай Перавальскі (Пржэвальскі),
паэт Гіём Апалінэр (Кастравіцкі),
авіяканструктар Павел Сухі,
пачынальнік лялечнай анімацыі (мультыплікацыі) Уладзіслаў Старэвіч.

Беларускага паходжання таксама першая ў свеце касманаўтка Валянціна Церашкова, касманаўты Пётра Клімук і Ўладзімір Кавалёнак.

 Отправлено: 16.03.06 03:17. Заголовок: Re:

Як Вільня ("Вільнюс") сталася жамойцкім горадам?

У міжваенным перыядзе (1921-1939 гады) Вільня была палітычным і культурным цэнтрам Заходняй Беларусі, яе неафіцыйнай сталіцай. Тут знаходзіліся сядзібы ўсіх беларускіх палітычных і грамадскіх арганізацый, працавалі беларуская гімназія, беларускі музей, шэраг навуковых і культурна-асветных установаў, рэдакцыі газет і часопісаў. Праўда, становішча ўвесь час мянялася да горшага, і напярэдадні Другой сусветнай вайны колькасць іх у выніку шавіністычнае палітыкі польскіх уладаў значна зменшылася.

Пасля прыяднання Заходняй Беларусі да БССР беларускае грамадзянства Вільні было перакананае, што горад будзе нарэшце ў складзе беларускай рэспублікі. Афіцыйныя савецкія ўлады нават наладзілі масавую ўрачыстасць з нагоды далучэння Вільні «на векі вякоў». Была створаная Віленская вобласць, пачала выходзіць, як і ў іншых абласных цэнтрах, газета «Віленская праўда» на беларускай мове. Але сталася іначай.

10 кастрычніка 1939 года Сталін перадаў Вільню з Віленскім краем (гэта быў абшар з насельніцтвам 457 тысяч чалавек) Летуве. Нарком замежных справаў СССР Молатаў адзначаў тады: «Мы ведаем, што бальшыня насельніцтва гэтага абшару не летувіская. Але гістарычнае мінулае ды імкненні летувіскага народа цесна звязаны з горадам Вільня, і ўрад СССР уважаў за неабходнае шанаваць гэтыя маральныя фактары». Зразумела, што такое «дабрадзейства» мусіла быць аплочанае. Напачатку Масква атрымала права на размяшчэнне ў Летуве вайсковых базаў, а неўзабаве, як вядома, і ўвогуле «праглынула» яе.

Пасля далучэння Віленшчыны да Летувы жамойцкае насельніцтва горада стала імкліва ўзрастаць за кошт перасяленцаў з этнічных жамойцкіх земляў. Адбывалася гэта і дзякуючы прытоку рабочых рук у прамысловасць, і ў выніку наплыву масы чынавенства, паліцыі, войска.

Становішча беларусаў тут сталася яшчэ горшае, чым пры паляках. Летувіская прапаганда сцвярджала, што яны не беларусы, а «страчаныя летувісы», што ім трэба толькі змяніць прозвішча, дадаўшы «-ас», «-іс» або «-ус», ды навучыцца жамойцкай мове. Беспрацоўе сярод беларусаў павялічылася, яны дыскрымінаваліся пры ўладкаванні на дзяржаўную службу. Тыя ж з іх, хто нарадзіўся па-за Віленшчынай, увогуле не маглі атрымаць летувіскае грамадзянства.

У часе вайны ініцыятарамі карных захадаў з боку немцаў супраць нацыянальна сведамых беларусаў нярэдка былі польскія шавіністы. Гэта разам з перадваеннымі сталінскімі рэпрэсіямі спрычынілася да катастрафічнага змяншэння колькасці беларускай інтэлігенцыі ў Вільні. І тым не менш у вайну тут яшчэ працавалі беларуская гімназія, настаўніцкая семінарыя, пачатковыя школы, выдавалася газета.

Паводле «Каляндарных нататак» Адама Станкевіча, пры канцы вайны летувісы панічна баяліся беларусаў, справядліва мяркуючы, што іхны актыўны калабарацыянізм, з аднаго боку, і шырокі супраціў беларусаў фашысцкай акупацыі ды іх каласальныя ахвяры - з другога, могуць даць падставу для паваеннага перагляду лёсу Вільні. Але Сталін не палічыў патрэбным вяртацца да гэтага пытання.

Канчатковае знішчэнне беларускага культурнага асяродку ў Вільні адбылося адразу пасля вайны. Летувіскі ўрад у асобе міністра асветы Ю.Жугжды не дазволіў адчыніць тут ніводнай беларускай школы, чаго дамагаліся А.Станкевіч ды іншыя беларускія дзеячы. Былі ліквідаваныя беларуская гімназія, настаўніцкая семінарыя, славуты музей імя І.Луцкевіча. Усё гэта адбывалася адначасна з новай хваляй рэпрэсій супраць нашай інтэлігенцыі. Практычна ўсе беларускія нацыянальныя дзеячы і іх сем'і падпалі пад арышты і дэпартацыю.

Па ўзгадненні з Масквой і Варшавай замест беларускіх школаў пачалі насаджацца польскія і расейскія, было наладжанае выданне газеты «Чырвоны штандар» на польскай мове. Як і раней, польскія ксяндзы стараліся ўбіць у галовы беларусам-каталікам, што ўзапраўды яны палякі. У гэтым былі зацікаўленыя і летувіскія ўлады. Яны, відаць, не бачылі іншага шляху дэнацыяналізацыі беларусаў Віленшчыны, бо разумелі, што перавярнуць іх на жамойтаў досыць праблематычна.

Тым не менш, маючы на мэце змяніць дэмаграфічную сітуацыю на сваю карысць, яны імкнуліся накінуць на беларусаў хоць бы сваю вонкавую абалонку: дзе толькі магчыма, запісвалі іх жамойтамі, перакручвалі імёны і прозвішчы на свой капыл (Міцкявічус замест Міцкевіч, Васіляўскас замест Васілеўскі, Астраўскайтэ замест Астроўская, Жвірбліс замест Верабей і г.д.). Адначасова праводзілася масавае перасяленне ў Вільню сялянаў з этнічнай Летувы. На працягу толькі 1944-1946 годоў сюды прыбыло блізу 100 тысяч новых жыхароў.
Праводзілася татальная летувізацыя тапанімікі Вільні і Віленскага краю (Меднікі сталі Мядзінінкай, Свянцяны - Швянчоніс, Салечнікі - Шальчынінкай, Вострая Брама - Аўшрас і г.д.).
Такім чынам Вільня набыла нязвыклае для сябе аблічча, упершыню за сваю шматсотгадовую гісторыю стаўшы жамойцкім горадам.

 Отправлено: 17.03.06 09:15. Заголовок: Re:

Якія нашы дзяржаўныя сімвалы?

Герб Пагоня
Мы, беларусы, адвеку шануем герб Пагоня і бел-чырвона-белы сцяг. Герб Пагоня прыйшоў да нас з даўніх часоў. Срэбны рыцар на кані скача па горадзе і кліча: “Пагоня!Пагоня!” Гэты кліч азначаў, што на мірную беларускую зямлю напалі чужынцы, і ўсе мужчыны павінны стаць на яе абарону, разбіць ворага і гнаць аж да мяжы. У правай руцэ рыцара меч,у левай - шчыт з залатым крыжам. Шасціканцовы крыж - гэта знак добрага і цёплага Сонца-Ярылы.



"Усё лятуць і лятуць тыя коні,
Срэбнай збруяй далёка грымяць...
Старадаўняй Літоўскай Пагоні
Не разбіць, не спыніць, не стрымаць!"
Так пісаў пра Літоўскую, (гэта значыць старабеларускую), Пагоню вялікі наш паэт Максім Багдановіч.

Сцяг
Наш сцяг мае тыя ж колеры, што і герб. Так і Трэба па правілах. З цягам часу ў Эўропе распаўсюдзілася традыцыя адзначаць на сцягу герб у выглядзе ўмоўнай каляровай палосы. Згодна з законамі геральдыкі, верхнюю частку сцяга павінны быў займаць колер гербавай выявы, а ніжей змяшчаўся колер самога сцяга. Гэтак не пазней за пачатак XВІ стагоддзя і ўзнік наш бел-чырвона-белы сцяг, дзе верхняя палоса - колер "Пагоні", сярэдняя - спрадвечны колер самога сцяга, а ніжняя - колер рыцарскага шчыта на "Пагоні"
Пад такімі сцягамі нашыя продкі ваявалі з туркамі ды Масквой паўтысячы гадоў таму. Акрамя трохпалосных, узнімалі і белыя сцягі з чырвоным крыжам святога Юр’я - апекуна і заступніка Беларусі на нябёсах. Разгорнутая белая павязка з чырвонай паласой пасярэдзіне стала знакам мужнасці, стала сцягам, і рыцары зноў пашлі ў бой - і перамаглі.



Крыж шасціканцовы
Ягоная форма сімвалізуе створаны Богам за шэсць дзён Сусвет. Зверху і знізу дрэва закрываў дваццаць адзін залаты пласток з каштоўнымі камянямі, арнаментамі і дваццаццю эмалевымі абразкамі, якія нічым не саступаюць сусветна вядомым візантыйскім эмалям. На верхніх канцах крыжа майстар змясціў паясныя выявы Хрыста, Багародзіцы і Іаана Папярэдніка. У цэнтры ніжняга перакрыжавання - чацвёра евангелістаў: Ян, Лукаш, Марк і Мацвей, на канцах - архангелы Гаўрыла і Міхаіл. Унізе - патроны (нябесныя апекуны) замоўцы і яе бацькоў: святыя Еўфрасіння Александрыйская, Георг і Сафія. На адгорце размешчаны выявы айцоў царквы Іаана Залатаслова, Васіля Вялікага, Рыгора Багаслова, апосталаў Пятра і Паўла, а таксама святых Стэфана, Зміцера і Панцялеймана. Над кожным абразком часткова грэцкімі, часткова славянскімі літарамі зроблены надпіс. Усярэдзіне крыжа ў пяці квадратных падпісаных гнёздах знаходзіліся рэліквіі: кавалачак крыжа Гасподняга з кроплямі Ісусавай крыві, аскепак каменя ад дамавіны Багародзіцы, часткі мошчаў святых Стэфана і Панцялеймана ды кроў святога Зміцера.



Беларускія рыцары пад знакам Пагоні ўшчэнт разбілі крыжакоў ля вёскі Грунвальд

 Отправлено: 03.04.06 22:24. Заголовок: Re:

ЛЮБОЎ

Люблю Беларусь…

Прамаўляецца як пацалунак.

Беларусь, сэрца Эўропы, створаная зь любві.

Беларусы – трапяткая, далікатная й самаадданая нацыя, якая любіць і якую любяць. Любоў – гэта наш спосаб існаваньня.

Усё, што даў Беларусі Бог – шчырасьць і ціхую пяшчоту, шчымлівую мяккасьць і ласкавую сьціпласьць, ясныя вочы й натхнёныя душы – усё гэта ад моцнай любові, зь невымоўнай любові й дзеля поўнай любові. “Бог ёсьць любоў, і хто жыве ў любові, той жыве ў Богу, і Бог у ім.” (І Яна 4:16)

І пакуты, і ахвяры, і паміраньне за іншых, і Курапаты, і Хатынь, і Чарнобыль – усё гэта было ў імя вялікае любові. “Любоў Божая да нас адкрылася ў тым, што Бог паслаў у сьвет Адзінароднага Сына Свайго, каб мы атрымалі жыцьцё празь Яго”. (І Яна 4:9)

І беларуская зямелька, сьветлая да драбнюткага чысьценькага пясочку, і трымценьне лісьцікаў, і мігценьне сьняжынак, і сьпеўныя слоўцы, і стрыманая сіла, і саступлівая цярплівасьць, і памяншальна-ласкальная форма імёнаў, і раскоша нашых улюбёных суфіксаў, ад якіх чыста ўся мова празрыстая – гэта характар вялікае любові. “Любасныя! Будзем любіць адно аднаго, бо любоў ад Бога, і кожны, хто любіць, народжаны ад Бога й ведае Бога”. (І Яна 4:7)

Беларусь, гэтая ласачка, любушка, зоранька, каханачка – вось ужо тысячу гадоў сэрца Эўропы. Пульсуючае сэрцайка, поўнае любові да Бога й бліжняга!

Беларусь – найлепшы сродак супраць нянавісьці. “Беларусь” – хоць да раны прыкладай. “Бо няма любові большае, як калі хто пакладзе душу сваю за сябраў сваіх.” (Яна 15:13) І суседзяў, і прыхадняў, і нават ворагаў Беларусь любіла той невымоўнай, найвышэйшай любоўю, якая вымагае: “любіце ворагаў вашых, дабраслаўляйце кляцьбітоў вашых, рабеце дабро ненавісьнікам вашым і малецеся за крыўдзіцеляў вашых і ганіцеляў вашых”. (Мацьвея 5:44)

Табе балюча, родненькая? Пацярпі крышачку. Ты ж у мяне самая сьветлая, самая мілая, самая каханая… Любая… Адзіная…

Любоў – місія Беларусі.

Вось чаму беларусаў любяць.

Братка-беларус, “сябры”, “Белоруссия родная” – ва ўсіх нашых суседзяў “беларус” – вобраз выключна мілы.

Беларусы й беларусачкі – людзі любові. Верныя й узьнёслыя, як Эўфрасіньня й Скарына. Адданыя й палкія, як Караткевіч ды Багдановіч. Натхнёныя й моцныя, як Каліноўскі ды Пазьняк. Хто яшчэ так любіў Польшчу, як Міцкевіч? Расею, як Дастаеўскі? Ізраіль, як Мэір, Перас, Рабін?…

Беларуская нацыя спалучае ў сабе ўсё багацьце пачуцьцяў – але, безумоўна, любоў зь іх найбольшая.

Беларусь – краіна, дзе “быць” і “любіць” – гэта адное й тое ж, дзе “любоў” і “кроў” рыфмуюцца зусім натуралёва, а любоў тоесная болю, ня трэба нават літараў перастаўляць.

У Беларусі адразу ўзгадваеш, што Бог ёсьць любоў. “Любоў, якая акупае ўсе грахі” (Выслоўі Саламонавы, 10:12). Тая звышнатуральная любоў, якая “церпіць доўга, умілажальваецца, не зайздросьціць, не праслаўляе сябе, не ганарыцца, не бушуе, не шукае свайго, не раздражняецца, не намышляе ліха, ня радуецца зь няпраўды, а разам цешыцца зь ісьціны; усё пакрывае, усяму верыць, на ўсё спадзяецца, усё пераносіць!…” (І Да Карыньцянаў 13:4-7)

Ты любіш Беларусь?…

Пачуцьцё любові, як жывая вада, перапаўняе Беларусь – яе цудоўную мэлядычную мову любові, яе ўзвышаную любоўную паэтычнасьць, нашую ўлюбёную ветлівасьць і гасьціннасьць. Любоў найвышэйшае канцэнтрацыі! У гэтым – стоеная сіла й ціхая магутнасьць Беларусі.

Бо запавет Госпада й заснавальніка Беларусі – гэта запавет любові. “Палюбі Госпада Бога твайго ўсім сэрцам тваім, і ўсёй душою тваёю, і ўсім разуменьнем тваім – і палюбі блізкага твайго, як самога сябе”. (Лукі 10:27)

Бо толькі такая любоў можа пераплавіць увадно каталіцтва, праваслаўе й пратэстанцтва. Толькі такая любоў здольная раздаць усю сябе па кавалачках суседзям. Толькі такой любові пад сілу пераадолець жах нашых войнаў і нянавісьць іхніх імпэрыяў.

“Люблю Беларусь” – гэта элемэнтарная формула патрыятызму, спрошчаная ад крэда Беларусі: “Люблю, Беларусь”.

Любі Беларусь.

Бо ў любові да Бога, любові да бліжняга, любові да краіны – у гэтых трох іпастасях ЛЮБОВІ й заключаецца ўвесь сэнс беларускай нацыянальнай ідэі.

Павал Севярынец

 Отправлено: 20.04.06 18:40. Заголовок: Re:

Рыцары на фэстывалі "Замак Гедыміна", Ліда.








Гурт "Ліцьвіны" выступае на сьвяткаваньні ўгодкаў Ларысы Геніюш ў Старых Дарогах.



Гісторыю спраў вялікіх твораць людзі,
якіх у нетрах ўзгадаваў народ.
Былі мы ад вякоў, мы ёсць. Мы будзем,
на спадчыне дзядоў сваіх - крывіцкі род!

Ларыса Геніюш



Мірскі Замак XVI стагодзье. Мір, Гародзенскі павет

 Отправлено: 02.05.06 18:49. Заголовок: Re:

Сёньня Радаўніца – веснавое памінаньне продкаў
Радыё Свабода

У аўторак, на 9-ы дзень пасьля Вялікадня, праваслаўныя беларусы ўшаноўваюць памерлых. Веснавое памінаньне продкаў – Радаўніца. Паводле традыцыі, людзі наведваюць царкву, а пасьля – могілкі і памінаюць памерлых сваякоў.

На новых могілках у вёсцы Бор Пухавіцкага раёну сёньня ня будзе ніводнага плачу. На тэрыторыі, якую вызначыў сельсавет, вяскоўцы адмаўляюцца рабіць пахаваньні нябожчыкаў. Гаворыць тутэйшая жыхарка Ніна Бацян.

(Бацян: ) “У нас даўнія могілкі. Насупраць іх, праз дарогу, узгорак. Дык яны ад яго адступілі мэтраў на 50, плот бэтонны паставілі. За ім пахаваньні павінны ісьці ўніз, у чыстае поле. Але там заўжды затоплена, усю вясну стаіць вада. Людзі ўжо сказалі наконт начальства: “Няхай яны жывуць доўга, каб патрапілі ў самую нізіну”.

Са слоў спадарыні Бацян, пашыраць мясцовыя могілкі вымушае высокая сьмяротнасьць насельніцтва. Яшчэ ў 1986 годзе вёска Бор, як цэнтар калгаса “Бальшавік”, прыняла першых перасяленцаў з чарнобыльскай зоны. Паводле былой даяркі Марыі Ігнацік, для іх тады будавалі кароўнікі й сьвінарнікі, а на вечнае забываліся. “І на сёньня нашая вёска без царквы, а на Радаўніцу яе наведвае нібыта несапраўдны поп”, – дадае бабуля.

(Ігнацік: ) “Ён быў у арміі, мажліва, прапаршчыкам. І цяпер, без аніякай навукі, царкве служыць. Павесіў у нас на клюбе аб'яву, што прыедзе на могілкі весьці набажэнства. Па пяць тысяч за адну магілку. А калі прыяжджаў у вербную нядзелю сьвяціць, то ягоная матушка стаяла ў клюбе ў дзьвярох, як нібыта квіткі прадавала. Такі ў нас бацюшка...”

І ўсё ж Радаўніца ў Беларусі – перадусім сьвята. Блізкія прыбралі магілы. Сюды сёньня яны прынясуць ежу й пітво. “Сьцеражы Божа, каб хто роду ня выракся”, – нагадвае беларускае выслоўе краязнаўца Аляксей Дуброўскі. Менавіта ён адшукаў на Палесьсі закінутыя пахаваньні вядомых людзей Беларусі.

(Дуброўскі: ) “Сябраў Элізы Эжэшка й Рамуальда Траўгута. Адшукаў яшчэ помнікі Яна й Стэфаніі Жукоў у Новай Папіне Драгічынскага раёну. У вёсцы Моладава пад сьмецьцем адкапаў помнік Раману Скірмунту”.

Дня Радаўніцы тычыцца яшчэ адна беларуская прымаўка: “На Радаўніцу раніцай аруць, днём плачуць, а вечарам скачуць”. Дажывём да вечара!

 Отправлено: 03.05.06 08:57. Заголовок: Re:

Читал с большим интересом! Спасибо!

 Отправлено: 04.05.06 18:22. Заголовок: Re:

Няма за што. Жыве Беларусь!

 Отправлено: 05.05.06 23:33. Заголовок: Re:

"12 красавіка споўнілася 45 гадоў з дня палёту Юрыя Гагарына ў космас. Ні тады – у 1961 г., ні на працягу наступных дзесяцігоддзяў саўдэпаўская прапаганда аніразу ня піскнула аб тым, што смаленскі маладзён з адкрытай чароўнай усьмешкай і мужным сэрцам называў сябе беларусам (і быў беларусам!). Што ён любіў дэклямаваць верш Янкі Купалы “Хлопчык і лётчык”. Толькі нядаўнія публікацыі ў менскай прэсе “рассакрэцілі” гэтую дзяржтаямніцу.
Першая жанчына-касманаўтка Валянціна Церашкова днямі “рассакрэцілася” сама. Яна прыехала на фальшывую шклоўскую інаўгурацыю, каб у каторы ўжо раз падтрымаць струхнелы рэжым. Раптам пасярод свайго тэлеманалёгу на БТ яна пачала братацца з намі: “А знаете, ведь мои родители были белорусы…”

...Цікавая канцэпцыя. А кім жа ты ёсьць сама, калі твае бацькі беларусы?"

 Отправлено: 15.05.06 19:14. Заголовок: Re:

"Раздумляючы пра лёс Айчыны, не магу зьмірыцца з тра--гіз-мам народнага існаваньня.
Я йшоў здалёку. І аднойчы прыйшоў у засонены горад нашчадкаў ліцьвінскай велічы. І спынілася сэрца.
Няўжо гэтак можна ўпасьці?! Яны ня ведалі нічога: хто яны, адкуль прыйшлі, куды ідуць. Яны ня йдуць нікуды. Яны даўно не змагаюцца за Радзіму, за сябе, за народ. Яны нічога ня чулі пра Княства, пра Патоп, пра вялікае існаваньне. Яны слухаюць сваіх нішчыцеляў і ненавідзяць сваё. Ім бессэнсоўна і небясьпечна пра гэта казаць, бо могуць данесьці нішчыцелям, каб забіць.
Пойдзем, аднак, на шырокі шлях, дзе праносяцца коні і асядае пыл. Мне па сёньняшні дзень гучыць у вушах звон падкоў і даносіцца вецер Вялікага Княства..."

Шляхціч Вольны
Урывак з паэмы Зянона Пазьняка "Вялікае Княства"

Вайна, вайна, о, гэта справа!
Гэта файная забава,
Маскалям галовы секчы,
Гнаць галоту ў чыстым полі,
Пакуль хопіць коням волі,
Біць маскву у хвост і грыву
Галадранцаў тых, баяраў
І ўсялякіх тарабараў.
Шкода, Любчы не пабачыў
І залётаў не пазначыў.
Шляхціч збоку пад’язджае
І шаблюкай пагражае:
“Маскву будзем ваяваці,
Масква стане ўцякаці.
Гэта я кажу, Шаціла,
Пане-браце, майма сілы!”
Зноў па шляху конна едзем.
Ехаў госьцем, вымкнуў братам.
Як вярнуся – стане сватам.

О, Вяліка наша Княства!
Наша вольна гаспадарства!
За гарой мая нязнана
З васількоў вяночкі вяжыць,
Залатыя слоўкі кажыць.
За гарой мая Айчына,
Наймілейшая дзяўчына.
У бярэзьнічку за гаем
Белагрывы конік скачыць,
Капытцом дарожку значыць.
О, Вяліка наша Княства!
Наша слаўна гаспадарства!
Слава! Слава! Ты найлепша!
За цябе іду я першы.

 Отправлено: 28.05.06 20:48. Заголовок: Re:

Касцёл Святой Ганны ў Вільна



Помнік Гедзіміну ў Вільна

 Отправлено: 30.05.06 18:05. Заголовок: Re:

Усё ж правільна будзе "у Вільні"...

 Отправлено: 31.05.06 01:36. Заголовок: Re:

Ну, у Вільні дык у Вільні. Дзякуй.

 Отправлено: 05.07.06 18:47. Заголовок: Re:

Ці быў старажытнарускі народ?

Такога народа не было. Яго прыдумалі расейскія гісторыкі. Да тэрмінаў «древнерусский народ», «единый русский народ» яны звярталіся кожнага разу, калі ўзнікала патрэба апраўдаць імперскую палітыку Масквы, што імкнулася ўсякімі шляхамі давесці сваё нібыта гістарычнае права на Беларусь і Ўкраіну.
У мінулыя стагоддзі, апраўдваючы экспансію і панаванне над беларусамі і ўкраінцамі, яны заўзята прапагандавалі канцэпцыю існавання «трех племен единого русского народа - великорусов, малоросов и белорусов».
У савецкія часы, калі беларускі і ўкраінскі народы юрыдычна набылі сваю дзяржаўнасць, гэтая канцэпцыя была прыстасаваная да новых абставінаў. Яна трансфармавалася ў тэзіс пра існаванне «древнерусской народности как колыбели трех братских народов», якія неўзабаве мусілі, паводле камуністычнай дактрыны, зліцца ў «новую общность», што па сутнасці азначала асіміляцыю.
А што ж было ўзапраўды?
Калісьці, з VІІ-VІ стагоддзяў да Нараджэння Хрыстова землі Ўсходняй Эўропы былі заселеныя рознымі народамі: на тэрыторыі сучаснай Беларусі жылі балты, Украіны - скіфа-сарматы, Расеі (ад Каспія па Волзе да Карэліі) - вугра-фіны.
У VІ-VІІ стагоддзях па Нараджэнні Хрыстовым на гэтыя абшары са сваёй прарадзімы ў Вісла-Одэрскім міжрэччы і заходнім Беларускім Палессі прыйшлі славяне. Вынікам іх змешвання з мясцовым насельніцтвам сталася зараджэнне новых народаў - беларусаў, украінцаў, расейцаў. У залежнасці ад таго, з кім зліваліся славяне, фармаваліся і новыя мовы, традыцыі, менталітэт.
На этнічнай тэрыторыі Беларусі рассяліліся некалькі славянскіх плямёнаў: крывічы (Віцебшчына, Смаленшчына, Пскоўшчына, Віленшчына, часткова Меншчына і Гарадзеншчына), дрыгавічы (цэнтральная Беларусь і паўночнае Палессе), радзімічы (Магілеўшчына, Гомельшчына, заходняя Браншчына), валыняне (Берасцейшчына). Аб'яднаўшыся, крывічы і дрыгавічы ў Х стагоддзі стварылі магутную дзяржаву - Полацкае княства, якое стала ядром беларускай нацыі.
Усведамленне старажытнымі беларусамі сваёй адметнасці фіксуецца летапісамі аж з Х стагоддзя ў вядомай аповесці пра Рагнеду. А такая характэрная асаблівасць беларускай мовы, як «дзеканне», адзначаецца яшчэ на пачатку Х стагоддзя арабскім пісьменнікам Аль-Масуд'і (Абун Хасан Ібн-Хусейн) у слове «эль людзіна», якое было саманазовам нашых прашчураў.
Увогуле, на думку прафесара В.Мартынава, дыялект, на якім пабудавана беларуская мова, узнік вельмі даўно, яшчэ на пачатку 1-га тысячагоддзя па Нараджэнні Хрыстовым (а не ў ХІV стагоддзі, як прывыклі сцвярджаць). А так званы «древнерусский язык» - гэта не прамова трох усходнеславянскіх моваў, а проста кніжная старабалгарская (а дакладней - старамакедонская) мова ва ўсходнеславянскім варыянце.
Першы вядомы помнік беларускага пісьменства налічвае ўжо болей за 1000 гадоў. Гэта надпіс «Гороушна» на глінянай пасудзіне, знойдзенай археолагамі пад Смаленскам. Таксама Х стагоддзем датуецца надпіс на пячатцы полацкага князя Ізяслава, сына Рагнеды. Гэта найстаражытнейшыя помнікі пісьменства не толькі ў Беларусі, але на ўсім абшары Ўсходняй Эўропы.
Тое, што некаторымі называецца «Древнерусское государство», строга кажучы, ніколі не існавала. Шматлікія спробы кіеўскага князя Ўладзіміра ў канцы Х стагоддзя зброяй аб'яднаць усе ўсходнеславянскія землі ўрэшце скончыліся няўдачай. Полацкая зямля ў зацятай барацьбе адстаяла сваю незалежнасць.

 Отправлено: 05.07.06 19:07. Заголовок: Re:

Як усталёўвалася таталітарная сістэма ў БССР?

Таталітарнай сістэмай называецца такі лад, пры якім дзяржава мае ўсеагульны, «татальны» кантроль над усімі сферамі жыцця грамадства.
Характэрная рыса таталітарных дзяржаваў - панаванне ў іх адной палітычнай арганізацыі. Аднапартыйнасць у БССР (як і ў СССР увогуле) усталявалася пасля 1922 года, калі ў асяроддзі найбуйнейшай апазіцыйнай бальшавікам партыі эсэраў прайшлі масавыя арышты. Паступова камуністычная партыя страціла рысы грамадскай арганізацыі і стала своеасаблівай часткай дзяржаўных структур: партыйныя мерапрыемствы ўскосна ці наўпрост фінансаваліся з дзяржаўнага бюджэту, пастановы партыйных органаў былі абавязковыя для ўсіх дзяржаўных установаў, а камуністычная ідэалогія стала афіцыйнай.
Неадлучная асаблівасць таталітарызму - жорсткая цэнзура, якая поруч з забаронай апазіцыйных выданняў з'яўляецца выпрабаваным інструментам задушэння свабоды слова і інфармацыі. Яна была ўведзеная бальшавікамі неўзабаве пасля захопу ўлады і праіснавала да пачатку 90-х гадоў.
Барацьбой з іншадумствам, да якога далучалі любую нязгоду з афіцыйна вызначаным кірункам грамадскага развіцця, займаліся спецслужбы, што мелі для гэтага ў сваёй структуры палітычны вышук. Асабліва масавай гэтая барацьба была ў 30-х гадах, іншадумства разглядалася як контррэвалюцыйная дзейнасць і каралася смерцю. Калі доказы следчых былі недастатковыя для суда, прысуд выносіўся з дапамогаю пазасудовых органаў - «троек», «двоек», трыбуналаў, калегіяў. Вынішчаліся не толькі палітычныя апазіцыянеры. Адным з галоўных ворагаў стала духавенства. Свабода сумлення разглядалася як свабода весці атэістычную апрацоўку насельніцтва.
Ужо ў першай палове 30-х гадоў прайшло фактычнае адзяржаўленне грамадскіх арганізацый. Дазваляліся толькі тыя, якія ў сваіх статутах прадугледжвалі дапамогу дзяржаве ва ўсталяванні сацыялізму. Кіраўнікі буйных арганізацый падбіраліся партыйнымі органамі, уваходзілі ў партыйна-дзяржаўны наменклатурны спіс.
Грамадзяне БССР не мелі права свабодна мяняць месца свайго жыхарства. У 1932 годзе была ўведзеная прапіска, якая і да сённяшняга дня не дае магчымасці жыць і працаваць без абмежаванняў. Таталітарная сістэма ў БССР была закрытая: выезд за межы СССР, часткай якой з'яўлялася наша краіна, для абсалютнай бальшыні грамадзян да пачатку 90-х гадоў забараняўся.
Таталітарная сістэма ў СССР прадугледжвала развіццё толькі адной нацыі, на аснове якой стваралася «новая гістарычная супольнасць» - савецкі народ. Беларусі тут адводзілася роля своеасаблівага палігона. Вынікі гэтага эксперымента ўражваюць: катастрафічна звузілася ўжыванне беларускай мовы, для сотняў тысяч беларусаў сталі звычайнымі гістарычная бяспамятнасць і абыякавасць да лёсу сваёй нацыі.
Вельмі негатыўна на духоўным развіцці беларусаў адбіўся жорсткі дзяржаўна-партыйны кантроль за дзейнасцю творчай інтэлігенцыі. Формы гэтага кантролю былі розныя - ад подкупу шляхам стварэння матэрыяльных ільготаў да фізічнага вынішчэння непакорлівых.
Савецкая таталітарная сістэма мела сваю адметнасць: яна поўнасцю кантралявала эканамічнае развіццё, вынікам чаго стала ўмацаванне бюракратычнага апарату. Падвышэнне дабрабыту людзей было другараднай задачай, іх заклікалі да сціплага існавання ў імя вялікіх ідэяў ці будучых дабротаў. Чынавенства займалася размеркаваннем таго, што стварылі людзі сваёй штодзённай працай. Але паколькі патрэбы значна перавышалі магчымасці іх задавальнення, тыя, хто меў дачыненне да размеркавання, атрымоўвалі больш за астатніх.
Размеркавальная сістэма, пабудаваная на дзяржаўнай уласнасці, не заахвочвала людзей да плённай працы. Шырока распаўсюджвалася практыка прымусовай працы. Спецыяльна дзеля гэтага была створаная сістэма ГУЛагу, уведзеныя жорсткія пакаранні за парушэнне працоўнай дысцыпліны. Да кантролю за выкананнем вытворчых планаў далучаліся спецслужбы.
Эканоміка Беларусі, у значнай ступені скіраваная «на вайну», сталася важным прыдаткам ваенна-прамысловага комплексу СССР. Бальшавіцкае імкненне да сусветнага панавання падавалася ў выглядзе «непазбежнасці сусветнай рэвалюцыі», «пашырэння сацыялістычнага лагера» і да т.п.
Таталітарызм у СССР усталёўваўся ў форме «культу асобы», спачатку Леніна-Сталіна, затым Хрушчова, Брэжнева, Гарбачова. Жаданне надаць савецкай сістэме дэмакратычнае аблічча прывяло да «перабудовы», якая вызначыла пачатак разбурэння таталітарных рэжымаў ў большай частцы сацыялістычных краін.
Трэба адзначыць, што таталітарная сістэма ў Беларусі ўкаранілася больш трывала, чым у іншых рэспубліках СССР. Працэс «перабудовы» тут (пад прыкрыццём нібыта «барацьбы з карупцыяй») фактычна быў накіраваны на яе ўмацаванне праз увядзенне аўтарытарнага кіравання, прэзідэнцкай «вертыкалі», праз павелічэнне колькасці міліцыі, праз дзяржаўную манапалізацыю сродкаў масавай інфармацыі і адмову ад эканамічных рэформаў.

 Отправлено: 17.07.06 19:32. Заголовок: Re:

15 ліпеня 1410г. аб'яднаныя войскі Вялікага Княства Літоўскага пад кіраўніцтвам Вітаўта і войскі Польшчы пад кіраўніцтвам Ягайлы перамаглі над арміяй Тэўтонскага Ордэна. Гэта бітва была пераломнай у вайне 1409-1411г., а сама вайна амаль знішчыла Тэўтонскі Ордэн, асноўнай мэтай якога было захапленне ўсходніх тэрыторый і хрышчэнне ў каталіцызм акупіраваных народаў. Разгром крыжакоў павысіў аўтарытэт Вялікага княства Літоўскага і Польшчы ў Заходняй Еўропе.

 Отправлено: 21.07.06 19:52. Заголовок: Re:

Ці была ў Беларусі мангола-татарская няволя?

Пасля ўтварэння на пачатку ХІІІ стагоддзя Мангольскай дзяржавы ў выніку захопніцкай палітыкі Чынгісхана і ягоных нашчадкаў былі паняволеныя народы Сібіры, Паўночнага Кітая, Сярэдняй Азіі, Закаўказзя, Малой Азіі, Блізкага Ўсходу. У 1236-1243 гадах былі заваяваныя велізарныя абшары Ўсходняй і Цэнтральнай Эўропы, у тым ліку расейскія і ўкраінскія княствы, спустошаныя землі Малой Польшчы, Вугоршчыны, Маравіі, Славакіі, Чэхіі, Букавіны, Малдовы, Румыніі, Далмацыі, Балгарыі... Мангольскія ханы стварылі найвялікшую імперыю ў гісторыі свету, яны арганізоўвалі ваенныя экспедыцыі ў Эгіпет, Паўднёва-Ўсходнюю Азію, Японію, на востраў Яву...

Беларусь не была паняволеная мангола-татарамі. Захаваліся паданні пра пераможныя бітвы нашых продкаў з імі пад Койданавам у 1249 годзе, каля Магільны, над Акунёўкаю, але гэта хутчэй за ўсё легендарныя звесткі, якія трапілі на старонкі летапісаў значна пазней, у ХVІ стагоддзі. Беларусы змагаліся з татара-мангольскімі наездамі ў 1259, 1275, 1277 гадах. Аднак гэта былі менавіта наезды, уварванні. Беларусь ніколі не падпарадкавалася Залатой Ардзе, ніколі не ведала азіяцкай няволі. Тэрміны «мангола-татарскае нашэсце», «мангола-татарскае іга», «дамангольскі перыяд» і г.д. у дачыненні да беларускай гісторыі надуманыя. Тут у адрозненне, скажам, ад расейскіх земляў, якія 240 гадоў уваходзілі ў склад Залатой Арды, натуральны працэс гістарычнага развіцця не парушаўся, дзякуючы чаму, напрыклад, яшчэ стагоддзямі жыло веча - інстытуцыя сярэднявечнай дэмакратыі, тым часам як у Маскоўскай дзяржаве ўсталявалася азіяцкая дэспатыя. У беларускай гісторыі ёсць слаўная старонка, якая да апошняга часу замоўчвалася. Задоўга да хрэстаматыйна вядомай Кулікоўскай бітвы, яшчэ ў 1362 годзе, войска Вялікага Княства Літоўскага пад кіраўніцтвам Альгерда разбіла каля Сініх Водаў войскі трох татарскіх ханаў. У выніку ўкраінскія землі былі вызваленыя ад мангола-татарскай няволі.

 Отправлено: 21.07.06 19:58. Заголовок: Re:

Якая мова была дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім?

Дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім была беларуская мова, бо беларускі этнічны элемент панаваў у палітычным, эканамічным і культурным жыцці Княства, а нашыя землі складалі аснову яго магутнасці.
Галоўнае сведчанне дзяржаўнасці беларускае мовы - абслугоўванне ёю патрэбаў дзяржаўнага кіравання. Наша мова мела для гэтага ўсе неабходныя якасці, найперш пісьмова-літаратурную форму, досыць апрацаваную. Найбольшай дасканаласці яна дасягнула перадусім у сферы справавой пісьменнасці, сама пашыранай, якая якраз і ўжывалася ў дзяржаўным жыцці. На беларускай мове ўбачылі свет усе зборы законаў нашай старажытнай дзяржавы: Вісліцкі статут 1423-1438 гадоў, Судзебнік Казіміра Ягайлавіча 1468 года, Статуты 1529, 1566 і 1588 гадоў, Трыбунал 1586 года, а таксама вялікая колькасць дакументаў Метрыкі Вялікага Княства - архіва, які налічвае не адну сотню тамоў.
Пра значэнне нашае мовы (яе тады называлі «рускаю») ў жыцці тагачаснага грамадства яскрава сведчаць радкі верша Яна Казіміра Пашкевіча, напісаныя ў 1621 годзе:

Польска квітне лацінаю,
Літва квітне рушчызнаю.
Без той у Польсцэ не прабудзеш,
Без сей у Літве блазнам будзеш.

Мова нашых продкаў выконвала дзяржаўную функцыю на ўсёй тэрыторыі гаспадарства, была сродкам зносін паміж людзьмі розных нацыянальнасцяў, што жылі тут. Ужыванне беларускай мовы ў сферы афіцыйнага справаводства было замацаванае заканадаўча: у Статуце Вялікага Княства пра гэта быў спецыяльны артыкул (раздзел 4, артыкул 1).
Праўда, пачынаючы з ХVІІ стагоддзя (з прычыны ўзмацнення польскай экспансіі і пераймання чужой мовы шляхтай у сітуацыі двухмоўя) наша мова пакрысе пачала выцясняцца з афіцыйнага ўжытку. Урэшце пастановай Сойму 1696 года статус дзяржаўнай мовы на тэрыторыі Княства быў замацаваны за польскай мовай.

 Отправлено: 26.07.06 19:16. Заголовок: Re:

Што такое Вялікае Княства Літоўскае?

Вялікае Княства Літоўскае - гэта сярэднявечная беларуская дзяржава, што паўстала ў ХІІІ стагоддзі на Новагародскай зямлі. Умацаванне яе адбывалася на эканамічным і культурным грунце старадаўных беларускіх княстваў - Полацкага, Турава-Пінскага і Смаленскага.
Жамойты (або, як сёння яны сябе называюць, летувісы) да ўзнікнення Вялікага Княства Літоўскага не мелі ніякага дачынення. Утварэнне яго дыктавалася інтарэсамі беларускіх феадалаў, нашыя старажытныя землі складалі аснову эканамічнай і вайсковай магутнасці Княства, панавальнае месца ў ім займала беларуская мова і культура, а дзяржаўнае заканадаўства развівалася з традыцыйнага (звычаёвага) права старажытных славянскіх народаў. Такім чынам, азначэнне гэтай дзяржавы як беларускай мае пад сабой усе падставы.
У сваім развіцці Вялікае Княства прайшло тры асноўныя этапы: станаўлення і ўмацавання - ХІІІ-ХІV стагоддзі; росквіту і найвышэйшай магутнасці - ХV першая палова ХVІІ стагоддзя; паступовага аслаблення і заняпаду - другая палова ХVІІ стагоддзя - канец ХVІІІ стагоддзя.
Пачатковы этап станаўлення новай Беларускай дзяржавы характарызаваўся моцнымі цэнтралізацыйнымі тэндэнцыямі Новагародка, ягонай зацятай барацьбой з Жамойцяй, Галіцка-Валынскай зямлёй, а гэтаксама з крыжакамі - Лівонскім і Тэўтонскім ордэнамі. Вялікае Княства няспынна імкнулася да пашырэння сваіх межаў шляхам заваёваў у часы Альгерда (1345-1347) і Вітаўта (1392-1430). Абшары гаспадарства павялічваліся і шляхам мірнага пераходу пад ягоную юрысдыкцыю суседніх дзяржаваў, яскравы прыклад чаго - добраахвотнае далучэнне да Княства ў 1559-1560 гадах Інфлянтаў, якія шукалі паратунку ад Маскоўшчыны.
Экспансіянісцкая палітыка Вялікага Княства, уваходжанне ў яго склад велізарных абшараў Усходняй Эўропы надавала нашай дзяржаве характар імперыі. Асабліва гэта датычыць часоў Вітаўта, калі ўлада манарха была неабмежаванаю, межы гаспадарства сягалі Балтыйскага і Чорнага мораў, а пад яго пратэктаратам знаходзіліся Ноўгарад Вялікі, Пскоў і Разань.
Дый пазней Княства абвяшчала свае прэтэнзіі на першынства ў славянскім свеце і не толькі ў ім, напрыклад у перыяд княжання Сцяпана Батуры, калі нават паўстаў план крыжовага паходу «праз Маскву на Турэччыну». Але сказанае, вядома, менш за ўсё датычыць другой паловы ХVІІ-ХVІІІ стагоддзя, калі Вялікае Княства Літоўскае перажывала глыбокі заняпад і паступова страчвала свае землі.
У залежнасці ад дзяржаўна-палітычных межаў краіны ўдакладняўся і яе афіцыйны назоў. У ХІІІ-ХІV стагоддзях яна называлася Вялікае Княства Літоўскае, а часцей за ўсё проста Літва, пасля далучэння ўкраінскіх земляў гаспадарства атрымала найменне Вялікае Княства Літоўскае і Рускае. Затым, з уваходжаннем у яго склад Жамойці, а пазней Інфлянтаў ды іншых тэрыторыяў яго пачалі менаваць Вялікае Княства Літоўскае, Рускае, Жамойцкае, Інфлянцкае ды інш. Гэтакім чынам, назоў дзяржавы адлюстроўваў не федэратыўную будову, як гэта часта сцвярджаюць, а тэрытарыяльныя валоданні вялікага князя.
Палітычны лад Вялікага Княства Літоўскага - тыповая абмежаваная феадальная манархія на чале з вялікім князем. Ролю найвышэйшага заканадаўчага органа выконваў Галоўны з'езд (Сойм) шляхты, на які дэпутатаў абіралі праз дэмакратычныя выбары.
Паводле прынцыпаў дзяржаўнага і адміністрацыйнага ўпарадкавання Вялікае Княства з'яўлялася ўнітарнай краінай. Усялякія сепаратныя памкненні земляў, ваяводстваў, паветаў ці проста асобных моцных феадалаў расцэньваліся як парушэнне закону, дзяржаўнае злачынства і таму жорстка пераследваліся. Своеасаблівы феадальны «федэралізм» меў месца толькі на пачатку ўваходжання новых земляў у склад гаспадарства, у пэўны «пераходны перыяд», калі далучаныя абшары «асвойваліся». Але ён, як правіла, з часам разбураўся пад націскам агульнай унітарнай тэндэнцыі, што панавала ў Беларускай дзяржаве, асабліва з канца ХІV стагоддзя, калі Вітаўт на працягу 1392-1396 гадоў дарэшты зліквідаваў сістэму мясцовага (удзельнага) княжання. З другой паловы ХV стагоддзя цэнтралізацыйныя працэсы яшчэ больш паскорыліся, бо набылі вагу агульнагаспадарскія законы.
Такім чынам, Вялікае Княства Літоўскае - гэта спецыфічнае дзяржаўнае ўтварэнне, што існавала ў ХІІІ-ХVІІІ стагоддзях у геаграфічным цэнтры Эўропы, пераемніцай якога - пасля працяглага знаходжання нашых земляў у складзе Расейскай імперыі - была Беларуская Народная Рэспубліка, абвешчаная 25 сакавіка 1918 года, у пэўнай меры ўтвораная ў 1919-1920 гадах Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, і, нарэшце, сёння пераемніцай гістарычных і культурных традыцый Вялікага Княства Літоўскага з'яўляецца суверэнная Рэспубліка Беларусь.

 Отправлено: 03.08.06 17:56. Заголовок: Re:

А это ты, каюрскій, у своіх монголо-татарскіх родственніков спросі.

Для дурных яшчэ раз: КАРТА БЕЛАРУСІ (Вялікага Княства Літоўскага)

[imglnk:http://alexprotasevich.com/vkl15vek.jpg:http://alexprotasevich.com/vkl15vek.jpg]

Треть беларусов хотели бы уехать из страны
15:42, 31/07/2006

Социологи НИСЭПИ (Вильнюс, Литва) посредством опроса в конце июня попытались измерить уровень патриотизма белорусов. Респондентам был задан вопрос "Хотели ли бы вы переехать в другую страну на постоянное место жительства, если бы у вас была такая возможность?".

Никуда бы не уехали 57,6% населения, а 8,9% ответа на этот вопрос не дали. А большинство остальных подались бы: в Германию — 11,4%, США — 7,2%, Польшу — 5%, Россию — 4,3%, в страны Балтии — 2,9%.

Социологи изучили социально-демографические портреты желающих и не желающих уехать из Беларуси в другую страну на постоянное место жительство.

Мужчин, покинувших бы родину, больше, чем женщин — 36,8% на 30,6%. Что касается возрастов, то больше всего желающих уехать среди белорусов до 30 лет — в этом признались 54% опрошенных из этой возрастной категории. Среди тех, кому от 30 до 40 лет, таковых 41,8%, 40-50 лет — 36,4%, 50-60 лет — 22,5%, свыше 60 лет — 13,4%.

Что касается образования, то среди тех опрошенных, у кого оно всего лишь начальное, уехали бы 17,7%, неполное среднее — 19,4%, среднее общее — 36,2%, среднее специальное — 40%, а высшее — 41,6%.

Среди работающих индивидуально оставили бы Беларусь 47,4%, среди работников частных предприятий — 43,9%, госпредприятий — 36,9%, среди тех, кто учится, — аж 60,4%.

Уехали бы в другую страну при возможности 38,9% жителей белорусских областных центров и 40,4% — больших городов, 25,9% тех, кто живет в малых городах, и 35,3% сельчан.

 Отправлено: 04.08.06 18:12. Заголовок: Re:

Няма за што. Ты гэта скажы "спасибо" ня мне, а сваім мангола-татарскім сваякам, за тое, што ты ня ведаеш дзе на мэпе Вялікае Княства Літоўскае (Беларусь) знаходзіцца. Яны (спадкаемцы мангола-татар) шмат чаго ў гісторыі пад сваю шавінсткую мянтальнасьць перапісалі. Але ж гэты падман працуе толькі ў ассяродзі сваіх жа мангола-татар. Увесь астатні сьвет ведае як што было на самой справе.

P.S. Прыветаньне Улан-Батару.

 Отправлено: 04.08.06 18:49. Заголовок: Re:

[imglnk:http://alexprotasevich.com/shilda1.jpg:http://alexprotasevich.com/shilda1.jpg]

У Беларусі адзначаюць 500-годзьдзе Клецкай бітвы
Вячаслаў Кулік, Клецк

Сёньня ў Беларусі распачаліся першыя мерапрыемствы ў гонар 500-годзьдзя Клецкай бітвы. У клецкім краязнаўчым музэі адбылося ўрачыстае адкрыцьцё выставы Беларускага саюзу мастакоў “Адплата”. Жыхары й госьці райцэнтру таксама прынялі ўдзел у шэсьці да мэмарыяльнага знаку, каля якога ўшанавалі памяць ваяроў Вялікага княства Літоўскага кветкамі й гірляндамі.

У інтэрвію для Радыё Свабода мастак Мікола Купава, які зьяўляецца старшынём Нацыянальнага арганізацыйнага камітэту ў падрыхтоўцы й сьвяткаваньні 500-годзьдзя Клецкай бітвы, адзначае наступнае:

(Купава: ) “Адкрыцьцё прайшло выдатна. На выставе – 25 твораў. У паасобку, гэта творы народнага мастака Беларусі Арлена Кашкурэвіча, творы, непасрэдна датычныя да ваеннай тэматыкі, карціны Міхася Басалыгі “Грунвальдзкая бітва” й “Бітва ля Клецку”, а таксама мае працы. Дэманструецца рэканструкцыя забудовы Клецку ў 16-м стагодзьдзі, выкананая Віктарам Сташчанюком, і карціны Міколы Аўчыньнікава й Рыгора Мяжуева”.

Мікола Купава таксама ўдакладніў: у адпаведнасьці з праграмай Нацыянальнага грамадзкага арганізацыйнага камітэту, заўтра ў Клецку адбудзецца навукова-практычная канфэрэнцыя Інстытуту гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук, а таксама Беларускага дзяржаўнага пэдунівэрсытэту імя Максіма Танка. У суботу і ў нядзелю, да таго ж, плянуюцца ўрачыстасьці ў клецкім гарадзкім парку і ў сядзібе Таварыства беларускай мовы. На 24-га жніўня аб’яўлена адкрыцьцё яшчэ адной мастацкай выставы – у касьцёле Сьвятых Сымона й Алены.

 Отправлено: 04.08.06 20:37. Заголовок: Re:

БЛИНСКИЙ, А ДАВАЙ Я СЮДА УЧЕБНИК ПО ИСТОРИИ КПСС ПЕРЕПЕЧАТАЮ!!!
А пока - глобус Украины, заметь, и никакого княства...

 Отправлено: 04.08.06 21:06. Заголовок: Re:

Віртуся, блін, не буді зверя. Украіну (а также Молдову, Літву, Латвію, Эстонію, Грузію і Арменію) мы любім. Вас не любім.

 Отправлено: 04.08.06 21:16. Заголовок: Re:

Мы - Николай Второй?

=Віртуся, блін, не буді зверя. =
Сам хреновню не пори.

 Отправлено: 04.08.06 22:00. Заголовок: Re:

Тупым отвечаю: мы - это БЕЛАРУСКІЙ НАРОД. Усекаешь, тётя? Не русскій, а БЕЛАРУСКІЙ. І как тебе, тётя-комсомолка не хотелось - не любім МЫ вас. Не любім і всё тут! Нікто не любіт шовіністов-захватчіков. І что бы вы, тётя, не говорілі - нет между намі, беларусамі, і вамі, русскімі нічего общего. І не было нікогда. Вы для нас - захватчікі-завоевателі. Всегда былі. Всегда будете. Ферштейн?

 Отправлено: 04.08.06 22:03. Заголовок: Re:

Бубльгум пишет:

цитата:

А можа ано не тако ужо и вяликое княства эта, кали каки-то мангола-каюры яво запрасто стёрли со всех картов ?

Можа і ня вяліка, але ж СВАЁ! Соображаешь, каюрскій? С-В-А-Ё!

 Отправлено: 04.08.06 22:06. Заголовок: Re:

Бубльгум пишет:

цитата:

Зато мы вас любим. как хотим и когда хотим.

А МЫ і не сомневаемя. У НАС і доказельства есть. Смотрі, мудак, і запомінай. Прідёт время - за всё заплатішь по счёту.

Мінск 24-25 марта 2006 года:










Вом тебе, тётка-комсомольскій работнік, і самая большая разніца между вамі і намі - не любім мы общака! Не надо нам общего. Тем более с вамі. Не надо нам коммунізма-соціалізма. А вы без него жіть не можете.

 Отправлено: 04.08.06 22:09. Заголовок: Re:

Слышь, монгольская морда, у тебя молекула індівідуальності на корню была вырублена, когда ты рабом был в монголо-татарском ханстве.

 Отправлено: 04.08.06 22:12. Заголовок: Re:

Алесь Пратасевіч пишет:

цитата:

І как тебе, тётя-комсомолка не хотелось - не любім МЫ вас.

Та брешешь! Я там жила в прошлом годе, что-то не замечала ничего подобного.

 Отправлено: 04.08.06 22:20. Заголовок: Re:

Бубльгум пишет:

цитата:

Я тебя поработил.

Не поработіл, но почті унічтожіл. За 200 лет русско-монгольского іга. Усекаешь, каюрскій, разніцу? Ты - раб монголо-татарскій, потому, что сдался в плен. Мы - свободные люді і будем с вамі маскалямі біться за свою СВОБОДУ, НАЦІЮ і ЗЕМЛЮ до тех пор, пока вы нас всех не перебьёте. А после этого - забірайте Беларусь себе! Вы із неё быстро Орловскую область сделаете - не будет там ні кола, ні двора.

 Отправлено: 04.08.06 22:21. Заголовок: Re:

Я-то свободен, а ты - монгол. Чувствуешь разніцу?

 Отправлено: 04.08.06 22:29. Заголовок: Re:

Виртуся пишет:

цитата:

Я там жила в прошлом годе, что-то не замечала ничего подобного.

Ты что тётка - вчера роділась? Ілі за время службы в комсомоле у тебя крыша поехала? Ты і в советскіе времена в Літве ілі Латвіі "не замечала нічего подобного". І Украінцы вас "любілі". Пріедь в Беларусь ПОСЛЕ того, как мы освободімся от вашего іга - потом говорі. То что вас боятся, не значіт, что вас любят. Это значіт наооборот. Соображаешь?

 Отправлено: 04.08.06 22:33. Заголовок: Re:

Бубльгум пишет:

цитата:

Хотел репу те начистить за одну девушку

Хотел да? Очень хотел да? Свінец, однако, быстро летает. В курсе, да? Ну так вот, мудак ты лукашынскій, следующій раз захочешь мне "репу начістіть" - не стесняйся.

 Отправлено: 04.08.06 22:38. Заголовок: Re:

Всё? Спёкс-с-с-я мужык?

 Отправлено: 04.08.06 23:02. Заголовок: Re:

Я тут не просёк концовкі твоей угрозы:
Бубльгум пишет:
"Хотел репу те начистить за одну девушку"

Это за Віртусю что-ль? Ну так я её не трогал. Не в моём вкусе. Не та весовая категорія. Так что спі, мужык, спокойно. І не пережівай, пока что.

 Отправлено: 05.08.06 12:15. Заголовок: Re:

Алесь Пратасевіч пишет:

цитата:

Не та весовая категорія.

Та - не та, но я тебя ещё потереблю при желании. Ленин в Разливе, ЁПРСТ!
А пока можешь продолжать беседу ТИХО САМ С СОБОЮ...

 Отправлено: 05.08.06 17:36. Заголовок: Re:

...леваю рукою (ілі ты праваю?). Іді-ка ты, тётка, лучше сама себя "потеребі". А меня есть кому теребіть.